De rol van de media: moord en brand schreeuwen?
“Capaciteitstarief doet de energiefactuur voor bijna derde van huishoudens stijgen” kopt HLN. Je zou kunnen zeggen dat het clickbait is, maar de boodschap is echter correct. Een betere titel had kunnen zijn: “twee derde van de gezinnen ziet elektriciteitsfactuur dalen dankzij capaciteitstarief”. Het ene sluit het andere niet uit, maar de vraag is waarop het meest geklikt wordt.
HLN is uiteraard niet de enige krant die het nieuws brengt, en ook andere kranten maken zich schuldig aan misleidende berichtgeving. “Grote verbruikers zien factuur het meest dalen”, “De grote verbruikers zijn de grote winnaars”. Dit is slechts een halve waarheid, we trachten even een en ander recht te zetten.
Energie vs elektriciteit
Elektriciteit is een energiedrager. We willen met z’n allen minder energie (kWh) verbruiken, maar als we dan tòch gaan verbruiken dan doen we dat maar beter elektrisch.
Huis verwarmen? Kan op aardgas, maar elektrisch is ook een optie via warmtepomp. Koken? Kan ook op gas, maar elektrisch is properder. Mobiliteit? Diesel en benzine brengen ons waar we willen, maar elektrisch rijden is de toekomst.
Alles en iedereen elektrisch dan maar! Klein probleem: in het huidige systeem wordt elektriciteit kapot belast, en dat terwijl we meer en meer elektrisch willen doen. Niet echt een duwtje in de rug voor wie zich engageert. Het moet dus duidelijk anders.
Wie veel elektriciteit aankoopt mag je dus niet zomaar afschilderen als “een grote verbruiker”. Allicht kopen die minder fossiele brandstoffen aan. Wist je dat er in 1 liter diesel 10kWh zit? Op 100km wordt dus makkelijk 60kWh verbruikt, fossiel dan. Met een elektrische wagen is dit slechts 20 Ã 25kWh.
Kan ons net dat wel aan?
Dat is een zeer goede vraag. Meer nog, dat is de kernvraag die geleid heeft tot het invoeren van het capaciteitstarief. Het elektriciteitsnet bestaat uit duizenden kilometers kabel die met elkaar verbonden zijn, en elk van die kabels heeft een bepaalde dikte. Die dikte bepaalt hoeveel stroom er op 1 moment door die kabel kan; niet hoeveel energie er op een jaar door kan.
We verduidelijken met de grafiek hiernaast. De blauwe lijn geeft een verbruik weer over een periode van 24u. Dat ligt meestel zeer laag, met hier en daar een grote uitschieter. Gemiddeld gaat er over deze aansluiting slechts 800W. Op een dag tijd levert dat 19kWh op. De kabel moet echter veel dikker zijn, want die moet blijkbaar pieken kunnen opvangen van 14.000W. Om dit te visualiseren zetten we even een oranje lijn op de grafiek. U merkt meteen dat die dikke kabel het grootste gedeelte van de dag niet goed benut wordt. Toch moet de kabel voldoende dik zijn om die piek te kunnen vervoeren. Een te dunne kabel wordt warm, gaat smelten en leidt tot kortsluiting
Hiernaast zien we bijna dezelfde grafiek, maar dan wel met lagere pieken. Gemiddeld gaat er nu over dezelfde aansluiting 850W. Op een dag tijd wordt er nu 20,5kWh afgenomen – wat dus meer is – maar wel met veel lageren pieken. De kabel hoeft dus slechts 30% zo dik te zijn, en toch gaat er meer energie door. Bovendien is er ook hier nog heel veel ruimte om op bepaalde momenten (veel) meer vermogen af te nemen.
Ons net kan dus zeker meer energie vervoeren, véél meer zelfs. Maar dan moeten we dit wel op een slimme manier gaan doen. Als de warmtepomp en auto energie afnemen op momenten waarop andere huishoudelijke verbruikers (wasmachine, tv, vaatwas,…) dat niet doen, dan is er geen enkel probleem.
Hoe “winnen” grote verbruikers?
Tot eind 2022 betalen we al onze netkosten lineair in verhouding tot onze afgenomen hoeveelheid energie. Hoe meer energie je verbruikt, hoe meer je betaalt. Voor gebruikers in de zone van Gaselwest gaat het om 15,2cent per kWh op dagtarief.
Vanaf 1/1/2023 wordt die verdeling anders. Een deel van de netkosten wordt aangerekend op de hoeveelheid energie (kWh) die je afneemt terwijl een ander deel berekend zal worden op het vermogen (kW) waartegen je energie afneemt. Het vermogen zijn dus de pieken, of de snelheid waarmee je energie koopt. De kostprijs per kWh zakt voor klanten van datzelfde Gaselwest naar 9,1 cent/kWh. Een korting van maar liefst 6 cent per kWh! Wie meer verbruikt krijgt dus meer korting. Voor 10.000 kWh gaat het dus om €600 korting op jaarbasis.
Een deel van die korting wordt dan weer aangevuld met het capaciteitstarief. Dat gaat (vermoedelijk) om €55,49 (incl. btw) per kW. Wie dus een gemiddelde piek heeft van 6kW (wat al vrij hoog is) betaalt dan €333 aan capaciteitstarief.
€600- €333 = €267. Een aanzienlijke besparing op jaarbasis dus.
En de kleine verbruikers dan?
Binnen deze term kunnen we verschillende groepen onderscheiden:
- Alleenstaanden
- Gezinnen met zonnepanelen
- Vakantiehuisjes die een groot deel van het jaar leeg staan, tweede verblijven,…
Voor elk van deze groepen geldt echter dat het distributienet er ook voor hen ligt, en ook voor hen onderhouden wordt. Ook al is een kabel dik genoeg, (zie hierboven) ooit moet die vervangen worden. Naast dikte is immers ook de leeftijd van een kabel beperkt. Daarnaast is er 24/7 spanning ter beschikking, en kan er gerekend worden op interventies vanuit Fluvius. Al deze zaken kosten geld, en iemand moet dit betalen.
Omwille daarvan is er bij het capaciteitstarief ook een minimum voorzien van 2,5kW per maand. Wie dus een ganse maand 0 kWh verbruikt zal toch moeten betalen voor een vermogen van 2,5kW. Bovendien geldt dit minimum per maand, niet per jaar. Rekenvoorbeeld: 6 maanden geen verbruik (0kW) + 6 maanden een piek van 4kW levert volgend jaargemiddelde op: ((6*2,5) + (6*4))/12 = 3,25kW.
Stel dat er op jaarbasis een verbruik is van 1500kWh, met een piek van 3,25kW.
Dan is er een korting van 1500*€0,06 = €90; en een meerkost van 3,25*55,49 = €180,34. Netto een meerkost van €90 per jaar dus.
Sociale rechtvaardigheid
In de eerste plaats komt het capaciteitstarief er om de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden. Door pieken te spreiden gaan kabels langer mee, en voorkomen we onnodige kosten. Dat op zich creërt een maatschappelijke meerwaarde, voor iedereen dus. Die kosten worden immers doorgerekend.
Verder is het zo dat iedereen geacht wordt om bij te dragen, ook wie weinig elektriciteit verbruikt. Het net is er voor iedereen dus moet iedereen ook zijn steentje bijdragen.
En als laatste geldt het capaciteitstarief niet voor mensen die onder het sociaal tarief vallen. Naast een eerlijke verdeling van de netkosten worden de meest kwetsbaren dus ontzien.
Terugdraaiende teller = discriminatie?
Eerst en vooral: de terugdraaiende teller is een oud concept. Die verdwijnt voor iedereen, zonnepanelen of niet, en het heeft geen zin om hier klampachtig aan vast te houden; of eindeloos vergelijkingen te blijven maken.
De pieken kunnen enkel gemeten worden met een digitale teller. Wie dus over een anologe teller beschikt kan dus niet gefactureerd worden op werkelijke pieken. Deze klantengroep krijgt het minimum aangerekend van 2,5kW; goed voor €138,72 per jaar.Â
De eerste reactie is meteen: “mensen met analoge teller krijgen het minimum aangerekend terwijl gezinnen met digitale teller afgerekend worden op werkelijke piek? Discriminatie!”. Er is echter nog iets anders wat ook speelt: de hogergenoemde korting per kWh is niet even groot voor deze klantengroep. Zoals gezegd gaat het bij digitale teller dus om 6cent/kWh, terwijl dit voor analoge tellers slechts 3 cent/kWh is (opnieuw: Gaselwest, incl. BTW).Â
Op hetzelfde verbruik van hierboven (10.000kWh & 6kW) gaat het om:
- Een korting van 10.000*0,03 = €300
- Een (niet gemeten) capaciteitsterm van 2,5kW * €55,49 = €138,72
- €300 – €138,72 = €161,28 voordeel in het nieuwe systeem t.o.v. het oude systeem.
Merk op dat de klant met analoge teller hier minder voordeel doet dan met digitale teller.
Conclusie
We zitten in volle energietransitie, en er gaat vanalles wijzigen. Bij elke wijziging zijn er winnaars en verliezers; logisch, anders heeft de wijziging geen nut.
Binnen de energietransitie is het een belangrijk doel om minder energie te consumeren uit fossiele brandstoffen, en dat te verschuiven naar elektriciteit. Om dit te faciliteren dalen de lasten op de hoeveelheid (kWh) elektriciteit die we afnemen, maar komt er wel een capaciteitsterm (kW) in de plaats om de netten beter te gaan gebruiken. Onnodige inversteringen worden op deze manier vermeden. Wat wenselijk is wordt goedkoper, ongewenst gedrag wordt financieel duurder.
Platitudes als “De Tesla rijder bespaart op de kap van de zwakken” hebben geen plaats in dit debat. Gezinnen met sociaal tarief worden ontzien, en wie elektrisch rijdt verbruikt netto minder energie. Dat deze energie geleverd wordt in de vorm van propere elektriciteit in plaats van vervuilende diesel is een meerwaarde voor ons allemaal.