Capaciteitstarief: wie zijn de winnaars en de verliezers?

Lineair systeem 2021 en ouder

Onze elektriciteitsfactuur bestaat uit veel verschillende onderdelen. Verbazingwekkend genoeg is de stroom zelf – het eigelijke product dat je dus koopt – daar slechts een klein deel van. Een duidelijke opdeling van de kosten vind je ook hier. Een Vtest uitgevoerd op 22/05/2021 voor een jaarverbruik van 10.000kWh in postcode 8800 leert dat de energiecomponent zo’n 6,8cent/kWh kost, incl. btw. De totale kost is dan weer 28,5cent/kWh, wat een verschil!

(EDIT: sinds de energiecrisis van medio 2021 heeft de energiecomponent een alsmaar belangrijker aandeel in de opbouw van de energiefactuur)

Met linear systeem wordt bedoeld: er is 1 vaste kost per afgenomen kWh. Wie dubbel zo veel verbruikt zal dubbel zo veel betalen.

De toekomst is elektrisch

Meer en meer huishoudens verwarmen met warmtepompen. We gaan elektrisch gaan rijden, sanitair warm water kan met elektrische boilers,… Dat de toekomst elektrisch is, is duidelijk. Maar aangezien de stroomfactuur soms een halve belastingsbrief lijkt, werkt het niet echt bevorderlijk om 100% over te schakelen op elektrisch.

Nochtans is elektriciteit een propere bron van energie, tenminste als die schoon geproduceerd wordt. Denk aan windmolens, zonnepanelen, waterkrachtcentrales, enz. Om de energietransitie te versnellen wordt het dringend tijd om elektriciteit aantrekkelijker te maken als energiebron.

Distributienettarieven = distributienetkosten

Wist je dat de distributienettarieven die we met zijn allen betalen bijna exact gelijk zijn aan de kosten die Fluvius maakt aan ons distributienet? Fluvius maakt jaarlijks een schatting van de te verwachten kosten het volgende jaar. De VREG keurt deze kosten goed, en werkt dan een manier uit om deze kosten te verdelen over alle netgebruikers. Voorlopig was dat een heel simpel rekensommetje: “alle kosten” / “alle afgenomen energie” = x euro per kWh. Door de analoge energiemeter was er ook niet veel ruimte om anders te rekenen. Per gebruiker kon slechts 1 waarde per jaar afgelezen worden, dus werd ook op die manier een kost gefactureerd.

Nochtans is het voor Fluvius van geen enkel belang of je nu op jaarbasis 500kWh verbruikt, of 25.000 kWh. 1 kabel voedt de woning, en die kabel heeft een vaste kost. Door veel te verbruiken moest je totnogtoe ook veel betalen, ook al heeft de buurman dezelfde kabel (= dezelfde kost voor Fluvius) en verbruikt die veel minder (=veel minder opbrengst voor Fluvius). Deze situatie zit scheef, en een goede oplossing drong zich op.

Rekenvoorbeeld

Om de kosten eerlijk door te rekenen aan de netgebruikers wordt volledig vertrouwd op de digitale meter. We gaan hier uit van het principe dat wie de kosten voor Fluvius veroorzaakt ook deze kosten moet betalen. Om dit te verduidelijken gebruiken we een rekenvoorbeeld.

• Gebruiker A:
  • Heeft een vakantiehuisje zonder centrale verwarming noch gasaansluiting. Gedurende 4 periodes van 2 weken wordt dit vakantiehuisje bewoond. In de kerstvakantie staan de elektrische vuurtjes aan en wordt warm water gemaakt met een elektrische boiler, koken gebeurt met een oud kookfornuis, oven en een frietketel. Piekverbruiken van 8kW zijn geen uitzondering.
  • Fluvius voorziet voor deze woning 24/7 een aansluiting van 9,2kW. Hiertegenover staat een vaste kost voor Fluvius.
  • Aangezien de vakantiewoning slechts 8 weken per jaar bewoond wordt is het jaarverbruik slechts 800kWh/jaar. De gebruiker betaalt dan ook slechts voor 800kWh een bijdrage aan de nettarieven. (reken op 800kWh/j*€0,2/kWh = €160/j)

• Gebruiker B:
  • Is de buurman van gebruiker A. Hij woont hier echter voltijds, maakt gebruikt van een warmtepomp en rijdt met een elektrische wagen. De wagen laadt op met een slimme Wallbox van 7,4kW. Wanneer de oven en kookfornuis aan gaan, schakelt de elektrische wagen even terug zodat de aansluiting van 9,2kW toch nog steeds voldoende is. Als de warmtepomp eventjes een piek trekt pauzeert de auto, en nadien herneemt die zodat de wagen volladen is tegen de ochtend.
  • Fluvius voorziet ook voor deze woning 24/7 een aansluiting van 9,2kW. Hiertegenover staat exact dezelfde kost.
  • Aangezien de eigenaar elektrisch rijdt én gebruik maakt van een warmtepomp is het verbruik hier 16.000kWh/jaar. Ook al is de achterliggende kost voor de netbeheerder exact dezelfde als voor de buurman, toch worden er 20 keer meer distributienettarieven doorgefactureerd. (reken op 16.000kWh/j*€0,2/kWh = €3200/j)

Capaciteitstarief

Uit bovenstaand voorbeeld voelt iedereen aan dat – hoewel simpel voorgesteld – het niet eerlijk is dat buurman B €3200 moet betalen voor zijn aansluiting, terwijl buurman A dezelfde aansluiting heeft, en evenveel kosten veroorzaakt voor Fluvius. Maar deze komt weg met €160.

De exacte tarieven zijn nog niet bekend, maar sinds begin 2022 hebben we hier wel al een zeer goed idee van. De kosten zouden schommelen tussen €31,93/kW/Jaar (Fluvius Limburg) en €45,86/kW/jaar (Gaselwest). kW is een eenheid voor vermogen (kracht, snelheid), terwijl kWh een hoeveelheid (totaal, resultaat) aanduidt.

• Buurman A veroorzaakt pieken van 8kW, dit gedurende 4 periodes in het jaar. Op een jaar van 12 maanden geeft dit (4maand*8kW)+(8maand*2,5kW)= gemiddeld 4,33kW/maand. (Vereenvoudigd, een exacte berekeningswijze vindt u hier)Ook voor maanden waarin de maandpiek in werkelijkheid 0 kW is wordt een piek van 2,5kW geregistreerd als forfait. De gebruiker kan immers 24/7 rekenen op Fluvius, vakantie of niet.
• Buurman B veroorzaakt pieken van minstens 7,4kW door de wagen. De slimme laadpaal topt de som van de vermogens (laden, koken, andere activiteiten,…) af op 9kW. We gaan uit van een maandelijkse piek van 9kW. 12maand*9kW= gemiddelde maandpiek van 9kW.

Rekenen we daadwerkelijk op €40/kW/jaar (gemiddeld tarief van de indicatieve waarden) dan bekomen we:

• Buurman A: 4,33kW*€40/kW/j=€173,2/j
• Buurman B: 9kW*€50/kW/j=€360/j

Verschuiving van de kosten ≠ verhoging van de kosten

Het is niet de bedoeling om dit capaciteitstarief aan te reken bovenop de “klassieke” tarieven. Door een deel van de kosten aan te rekenen op capaciteit (pieken) kan een deel van het lineaire tarief komen te vervallen. Die €0,20/kWh zou dus bijvoorbeeld kunnen dalen naar naar €0,14/kWh. (Opnieuw: deze tarieven liggen nog niet vast, louter ter illustratie)

Dit geeft volgende berekeningen:

• Buurman A
  • Lagere kost per kWh: 800kWh*€0,14/kWh = €112/j
  • Capaciteitstarief: €173,2/j
  • Totale aanrekening van distributienettarieven en heffingen (de energiecomponent zelf is dus niet meegenomen in deze berekening) = €112/j + €173,2/j = €285,2/j
  • => de totale kost voor gebruik van het distributienet stijgt bijna 80% van €160/j naar €285,2.

• Buurman B
  • Lagere kost per kWh: 16.000kWh*€0,14/kWh = €2240
  • Capaciteitstarief: €360/j
  • Totale aanrekening van distributienettarieven en heffingen (de energiecomponent zelf is dus niet meegenomen in deze berekening) = €2240/j + €360/j = €2600/j
  • => de totale kost voor gebruik van het distributienet daalt van €3200/j naar slechts €2600/j

Capaciteitstarief = klaar voor de energietransitie

We haalden reeds meermaals aan dat de exacte tarieven nog niet gekend zijn, maar het concept op zich is wel duidelijk. Wie veel elektriciteit verbruikt door het invoeren van groene toepassingen zoals warmtepomp en elektrische wagen zal kunnen besparen dankzij het capaciteitstarief.

Wie daarentegen op jaarbasis weinig elektricitiet verbruikt, maar wel een enorme belasting trekt op het distributienet zal zijn factuur zien stijgen. Het spreiden van verbruikers (vaatwas, droogkast, strijken, koken,…) kan wel gauw pieken gaan halveren, op die manier geef je de gebruiker de kans om zijn factuur te verlagen door zijn gedrag te rationaliseren.

Gebruik thuisbatterij

De vraag stelt zich automatisch: welke rol speelt een thuisbatterij in dit verhaal? Door een batterij toe te voegen aan de woning kan je eenvoudig je pieken gaan verkleinen. 15kWh aan opslag kan je immers 15 uur lang laten ontladen aan 1kW. Op die manier bespaar je niet enkel op de energiekost per kWh (bvb. €0,14/kWh*15kWh = 2,1/dag) maar ook op de jaarpiek; reken op zo’n €40.

Met een slimme sturing kan je dit nog verder gaan optimaliseren. Onze slimme sturing is compatibel met omvormers van Solax en Goodwe (ongeacht gekoppelde batterij) en laadpalen van Wallox & Easee.